Làn sóng người di cư ồ ạt
Tính đến ngày 28-10-2018, đoàn người di cư Trung Mỹ đến từ Honduras, El Salvador và Guatemala, mà phần lớn là người Honruras, vẫn tiếp tục hành trình băng qua lãnh thổ Mexico để tới miền đất hứa là nước Mỹ.
Khởi đầu từ thị trấn San Pedro Sula của Honduras ngày 11-10 với 200 người, tới thời điểm hiện tại, đoàn người gồm chủ yếu là nông dân, sinh viên này đã lên đến con số khoảng 8.000 người. Dòng người này cũng đã vượt qua quãng đường tới gần 2.500km từ Honduras, tới Guatemala và đặt chân tới thành phố Arriaga, bang Chiapas miền Nam Mexico.
Mặc dù bị lực lượng an ninh biên giới Mexico chặn lại ở cửa khẩu miền Nam nước này, song bằng nhiều cách, kể cả vượt sông biên giới, dòng người di cư vẫn cứ được tới Mexico rồi tìm cách vào Mỹ, sau khi từ bỏ nỗ lực vào Mexico bằng con đường hợp pháp vì tiến trình xin tị nạn hợp pháp ở Mexico kéo dài và cũng vì phần lớn họ nhắm tới điểm đến cuối cùng là Mỹ.
Thực trạng này đã làm trầm trọng thêm cuộc khủng khoảng di cư tại khu vực này. Bởi, theo công bố của Cơ quan Hải quan và bảo vệ biên giới của Mỹ (CBP) cho biết, chỉ riêng trong tháng 9 năm nay, cơ quan này đã bắt giữ 16.658 người di cư bất hợp pháp, tăng hơn 900 người so với tháng trước đó và gần 12.000 người so với cùng kỳ năm ngoái. Như vậy, tháng 9 trở thành tháng có số người di cư bất hợp pháp tới Mỹ cao kỷ lục, chủ yếu là những người đến từ Honduras, Guatemala và El Salvador với mục đích thoát khỏi cảnh đói nghèo, bạo lực và tệ nạn tràn lan tại quê nhà.
Tính trong cả tài khóa 2018 (kết thúc vào ngày 30-9-2018), số người di cư trái phép bị các lực lượng chức năng Mỹ ngăn chặn và bắt giữ tại khu vực biên giới phía Nam đã lên con số hơn 521.090 người, tăng 25% (tương đương với hơn 105.000 người) so với tài khóa trước đó.
Trong khi đó, số liệu của Ngân hàng Thế giới (WB) cho biết mỗi năm, hơn 500.000 người vượt biên giới bất hợp pháp sang Mexico và sau đó là sang Mỹ.
Nhiều sức ép
Thực trạng dòng người di cư kỷ lục từ các nước Trung Mỹ chủ yếu đến từ Honduras, El Salvador và Guatemala ào ạt đổ về biên giới Mexico để di cư bất hợp pháp tới Mỹ đã tạo ra sức ép lớn đối với chính quyền Mỹ cũng như Mexico.
Về phía chính quyền Mỹ, thực trạng này tiếp tục gia tăng sức ép đối với các lực lượng hành pháp bảo vệ biên giới phía Nam và thách thức các chính sách cứng rắn của chính quyền Tổng thống Trump. Nhà lãnh đạo Mỹ coi đây là tình trạng khẩn cấp quốc gia và các biện pháp mạnh tay để trấn áp đoàn di cư gồm hàng nghìn người đủ mọi lứa tuổi và giới tính tiến về biên giới đã được đưa ra. Bộ Quốc phòng Mỹ đã chỉ thị quân đội lên kế hoạch chi tiết về việc triển khai quân tới biên giới phía Nam, với con số dự kiến từ 800-1.000 binh sĩ vào ngày 31-10 tới. Mỹ cũng cắt giảm viện trợ cho 3 quốc gia Trung Mỹ là Guatemala, Honduras và El Salvador do chính phủ các nước này đã thất bại trong việc chặn làn sóng di cư đến Mỹ, mà theo Tổng thống Trump là trong đó có rất nhiều tội phạm. Nhà Trắng cũng không loại trừ khả năng sẽ đóng cửa biên giới với Mexico để bảo toàn biên giới của mình trước làn sóng người di cư, đồng thời nhắc lại mong muốn hoàn thành một bức tường ở khu vực biên giới miền Nam vào năm 2019. Bên cạnh đó, ông chủ Nhà Trắng cũng cho rằng việc hình thành dòng người di cư này mang động cơ chính trị và sẽ có kế hoạch nhằm giải quyết cuộc khủng khoảng nhân đạo và nhập cư. Tuy nhiên, kế hoạch này chỉ được công bố sau cuộc bầu cử giữa kỳ.
Về phía Mexico, dòng người di cư Trung Mỹ qua lãnh thổ nước này để tìm cách vào Mỹ thực sự tạo ra hệ lụy không nhỏ về an ninh và nhân đạo. Việc không thể ngăn chặn dòng người di cư từ Trung Mỹ cũng khiến quan hệ giữa Mỹ và Mexico căng thẳng.
Cần một giải pháp tổng thể
Cho tới nay, mặc dù chính quyền Tổng thống Trump theo đuổi chính sách cứng rắn trong vấn đề người di cư Trung Mỹ, đồng thời Mỹ và Mexico cũng từng phối hợp với các nước Trung Mỹ tìm lối thoát cho tình trạng này, song rõ ràng chưa thể giải quyết tận gốc rễ vấn đề.
Thực tế cho thấy, nhiều nước Trung Mỹ đang chìm trong nghèo đói, tội phạm ma túy và tham nhũng đã khiến người dân có tâm lý rời bỏ quê hương tìm đến một chân trời mới và đích đến của họ là nước Mỹ. Cụ thể, Honduras là một trong những nước có tỷ lệ bạo lực và nghèo đói cao nhất Mỹ Latinh với sự hoành hành của các băng nhóm tội phạm ma túy. Hơn 2/3 dân số nước này sống trong cảnh nghèo khổ. Chưa kể Honduras là một trong những quốc gia chịu ảnh hưởng của biến đổi khí hậu nặng nề nhất, mà tình trạng hạn hán nghiêm trọng trong mùa mưa năm nay đã khiến hàng chục nghìn hộ gia đình lâm vào cảnh khó khăn. Kể từ đầu những năm 2010, hơn 500 triệu người dân Trung Mỹ, hầu hết đến từ các nước El Salvador, Guatemala và Honduras đã rời bỏ đất nước đi lánh nạn.
Trong khi đó, chính quyền của Tổng thống Trump dường như đã từ bỏ vai trò hỗ trợ và quay lưng lại với khu vực Mỹ Latinh trong vấn đề di cư. Mỹ đã “xây tường ngăn cách” khi giảm số lượng người di cư các trại tị nạn tiếp nhận hằng năm xuống mức thấp kỷ lục dưới 30.000 người. Không những thế, Washington cũng tuyên bố chỉ viện trợ khoảng 100 triệu USD cho những nỗ lực của Liên hợp quốc và những quốc gia tiếp nhận người di cư, thấp hơn nhiều so với nhu cầu lên đến hàng tỷ USD.
Với các nước Trung Mỹ, Tổng thống Trump còn theo đuổi chính sách cứng rắn hơn. Ông đã ban hành sắc lệnh chia tách các thành viên trong các gia đình nhập cư dù sau đó lệnh này đã được rút lại. Washington lại đưa ra những quy định có thể cho phép giam giữ người nhập cư kéo dài hơn. Mỹ cũng yêu cầu trục xuất thêm 200.000 người Salvador vào tháng 9-2019 và khoảng 90.000 người Honduras vào đầu năm 2020. Kế hoạch xây dựng bức tường an ninh trên tuyến biên giới chung với Mexico có thể được ví như chất xúc tác kích thích người di cư tìm đến nước Mỹ trước khi quá muộn. Nhiều người di cư hy vọng quy mô dòng người quá lớn hiện nay sẽ khiến chính quyền Tổng thống Trump thay đổi suy nghĩ và cho họ vào Mỹ.
Hình ảnh dòng người di cư Trung Mỹ vượt mọi khó khăn để đến được nước Mỹ cho thấy ý chí sắt đá đến tuyệt vọng của họ. Nó cũng đồng thời phán ảnh cuộc khủng hoảng di cư từ Trung Mỹ vẫn đang trong tình trạng bế tắc.
Tổng Thư ký Liên hợp quốc Antonio Guterres yêu cầu các nước hợp tác chặt chẽ với Cao ủy Liên hợp quốc về người tị nạn (UNHCR) và Tổ chức Di cư quốc tế (IOM) để xử lý tình hình di cư hiện nay.
Theo TTXVN