Đề cập hàng loạt vấn đề quốc tế quan trọng
Bắt đầu của gặp thượng đỉnh lần đầu tiên này, lãnh đạo hai nước đã dành cho nhau những lời tốt đẹp khi Tổng thống Trump tuyên bố ông kỳ vọng vào một "mối quan hệ khác thường" với Tổng thống Putin, đồng thời khẳng định quan hệ với Nga là điều tốt đẹp chứ không phải điều tồi tệ. Trong khi đó, nhà lãnh đạo Nga khẳng định hiện là thời điểm thích hợp để lãnh đạo hai nước trao đổi về các mối quan hệ và các vấn đề quốc tế đầy thách thức trên thế giới.
Trong các cuộc hội đàm, Tổng thống Mỹ Donald Trump và Tổng thống Nga Vladimir Putin đã thẳng thắn trao đổi về nhiều vấn đề nóng của thế giới như cuộc chiến chống khủng bố, cáo buộc Nga can thiệp bầu cử Mỹ, cuộc chiến tại Syria, thỏa thuận hạt nhân Iran, vấn đề an ninh của Israel, các nỗ lực thúc đẩy giải quyết hòa bình vấn đề hạt nhân Triều Tiên...
Hai bên đã đạt được không ít ý kiến chung. Đầu tiên là sự hiệu quả trong hợp tác giữa các cơ quan tình báo, đặc biệt là trong thời gian diễn ra World Cup 2018 vừa qua tại Nga. Nga khẳng định tầm quan trọng của việc tiếp tục hợp tác trong phân tích toàn bộ các hồ sơ chính trị-quân sự và giải giáp đồng thời đề xuất thành lập nhóm công tác chung về chống khủng bố.
Liên quan đến vấn đề Syria, Nga đánh giá Moskva và Washington có thể đảm nhận vai trò thủ lĩnh trong giải quyết khủng hoảng nhân đạo tại Syria. Lãnh đạo Nga và Mỹ cũng thảo luận về vấn đề Iran, tình hình thực hiện thỏa thuận tiêu hủy tên lửa tầm trung và tầm ngắn.
Mặc dù vậy, Nga và Mỹ vẫn giữ quan điểm khác nhau về vấn đề bán đảo Crimea. Mỹ phản đối Nga sáp nhập phần lãnh thổ này, còn nguyên thủ nước Nga khẳng định vấn đề Crimea đã khép lại, không được đưa ra bàn luận.
Về vấn đề mà đông đảo ý kiến chuyên gia đều đánh giá là “gai góc” liên quan đến cáo buộc Nga can thiệp vào bầu cử Mỹ, Tổng thống Trump cho rằng đây chính là nguyên nhân khiến quan hệ giữa hai nước xấu đi vì hoàn toàn không có âm mưu nào như điều tra cáo buộc. Ông Trump cũng cho biết, tới đây đại diện của Hội đồng An ninh Liên bang Nga và Hội đồng an ninh quốc gia Mỹ sẽ sớm gặp gỡ để phát triển kết quả hội nghị thượng đỉnh Helsinki.
Về hợp tác kinh tế, hai bên đã nhất trí thành lập một nhóm chung để tập hợp các “ông lớn” của giới kinh doanh hai nước.
Sau cuộc gặp riêng rẽ và làm việc chung với các cố vấn, Tổng thống Mỹ Trump tuyên bố ông có "một sự khởi đầu tốt, rất tốt cho tất cả mọi người." Ông đã mô tả đây là một cuộc đối thoại thẳng thắn, cởi mở và có tính xây dựng sâu sắc. Ông Trump nhấn mạnh tầm quan trọng của đối thoại đối với Nga và Mỹ cũng như toàn thế giới, đồng thời cho rằng hai nước phải tìm ra cơ hội hợp tác nếu muốn cải thiện tình hình trên thế giới. Theo ông, quan hệ Nga-Mỹ đã được cải thiện qua hội nghị thượng đỉnh này và quan hệ ngoại giao với Nga là điều cần thiết. Cũng theo Tổng thống Trump, cuộc gặp thượng đỉnh với nhà lãnh đạo Nga tại Helsinki chỉ là khởi đầu cho con đường đối thoại mạnh mẽ hơn với Moskva. Tổng thống Trump khẳng định: "Chúng tôi đã tạo ra những bước đi đầu tiên hướng tới tương lai tươi sáng hơn, dựa trên nền tảng là hợp tác và hòa bình". Nhà lãnh đạo Mỹ cảm ơn Tổng thống Putin về việc thúc đẩy đối thoại mở giữa hai nước vì "điều tốt đẹp hơn cho tất cả".
Về phần mình, Tổng thống Putin đánh giá cuộc gặp với nhà lãnh đạo Mỹ đã diễn ra hết sức thẳng thắn và hữu ích. Mặc dù vậy, ông cũng thừa nhận quan hệ song phương đang trong giai đoạn khó khăn, không có lý do khách quan nào có thể biện minh cho điều này khi Chiến tranh Lạnh đã kết thúc. Hai cường quốc đều đang đối mặt với những thách thức giống nhau, như cơ chế an ninh quốc tế, nhận diện chủ nghĩa khủng bố. Đây cũng là hai lĩnh vực mà ông Putin hy vọng sẽ tìm thấy tiếng nói chung với Mỹ. Nhà lãnh đạo Nga khẳng định các cuộc gặp này phản ánh mong muốn của hai nước sớm khôi phục sự tin tưởng lẫn nhau.
Tổng thống Nga Putin và Tổng thống Mỹ Trump cũng để ngỏ khả năng về các cuộc gặp tương tự trong tương lai.
Cơ hội cho những chuyển động tích cực
Trước cuộc gặp thượng đỉnh lần này, Tổng thống Mỹ Trump và Tổng thống Nga Putin đã từng gặp nhau hai lần bên lề các hội nghị quốc tế và có ít nhất 8 cuộc điện đàm. Gần đây nhất hai nhà lãnh đạo Nga và Mỹ đã gặp nhau khi cùng dự Hội nghị cấp cao Diễn đàn Hợp tác Kinh tế châu Á-Thái Bình Dương (APEC) tại thành phố Đà Nẵng của Việt Nam vào tháng 11-2017. Tuy nhiên, đây lại là lần đầu tiên hai bên chính thức gặp nhau kể từ khi ông Trump nhậm chức Tổng thống Mỹ cách đây một năm rưỡi và cũng là lần đầu tiên hai nhà lãnh đạo Nga và Mỹ hội kiến chính thức kể từ năm 2009.
Cuộc gặp thượng đỉnh Nga - Mỹ lần đầu tiên này diễn ra trong bối cảnh quan hệ hai nước đang ở mức thấp nhất kể từ sau Chiến tranh Lạnh khi chính quyền Tổng thống Trump áp đặt trừng phạt một loạt cá nhân và tổ chức của Nga với cáo buộc Moskva can thiệp vào cuộc bầu cử tổng thống Mỹ 2016 mà Nga đã nhiều lần bác bỏ, cùng với đó là các biện pháp trả đũa ngoại giao qua lại như trục xuất hàng trăm nhân viên ngoại giao của nhau, đóng cửa nhiều cơ sở ngoại giao ở mỗi nước. Trong khi đó, Mỹ vẫn duy trì các lệnh trừng phạt Nga trong khuôn khổ loạt biện pháp gây sức ép của phương Tây liên quan việc nước này sáp nhập bán đảo Crimea năm 2014, cũng như vai trò của Nga trong cuộc xung đột ở miền Đông Ukraine.
Một thực tế là, ngay từ khi vận động tranh cử, ông Trump đã công khai bày tỏ thiện cảm và sự ngưỡng mộ cá nhân với Tổng thống Putin, sẵn lòng cải thiện quan hệ với Nga. Tuy nhiên, ý tưởng này không được sự ủng hộ của phe Dân chủ và nhiều nhân vật có tiếng nói trong đảng Cộng hòa. Sự việc trở nên nghiêm trọng hơn khi chỉ 3 ngày trước cuộc gặp thượng đỉnh Nga - Mỹ, Bộ Tư pháp Mỹ đã công bố kết luận điều tra của Công tố viên đặc biệt Robert Mueller (Rô-bớt Mu-ê-lơ) về cái gọi là sự can thiệp của Nga vào cuộc bầu cử tổng thống Mỹ năm 2016, đồng thời buộc tội 12 nhân viên tình báo Nga xâm nhập các máy tính chủ của ứng cử viên đối thủ của ông Trump là cựu Ngoại trưởng Mỹ Hillary Clinton (Hi-la-ri Clin-tơn) và đảng Dân chủ của bà, rồi làm rò rỉ những thư điện tử cá nhân của bà Hillary để gây bất lợi cho chiến dịch tranh cử của cựu Ngoại trưởng nhằm tạo lợi thế cho ông Trump giành chiến thắng. Dư luận cho rằng động thái của Bộ Tư pháp sẽ phủ bóng đen lên cuộc gặp thượng đỉnh giữa ông Trump và Tổng thống Putin, người lâu nay vẫn bác bỏ mọi sự can dự của Nga vào cuộc bầu cử tổng thống Mỹ. Phe Dân chủ đã nhanh chóng nắm bắt cơ hội này để chỉ trích Nga, thậm chí lãnh đạo phe thiểu số tại Thượng viện Mỹ Charles Schumer và 18 thành viên đảng Dân chủ trong Ủy ban Đối ngoại Hạ viện đã hối thúc Tổng thống Trump hủy cuộc gặp thượng đỉnh với ông Putin cho tới khi Nga "thực thi những bước đi minh bạch và rõ ràng" để chứng minh sẽ không tiếp tục can thiệp vào các cuộc bầu cử Mỹ trong tương lai, nhất là khi chỉ còn gần 4 tháng nữa là nước Mỹ sẽ bước vào cuộc bầu cử quốc hội giữa nhiệm kỳ.
Chính vì vậy, trước thềm cuộc gặp thượng đỉnh, giới chuyên gia không đặt quá nhiều hy vọng vào cuộc gặp này trong bối cảnh Nga và Mỹ chưa thể chấm dứt được tình trạng "đối đầu có hệ thống" trong tương lai gần. Thậm chí, ngay cả Tổng thống Nga Putin và Tổng thống Mỹ Trump đều không đặt kỳ vọng quá lớn vào cuộc gặp thượng đỉnh tại Helsinki để "tránh bị thất vọng". Thế nhưng, thực tế kết quả hội đàm đã phần nào cho thấy điều ngược lại khi Tổng thống Putin và Tổng thống Trump đã rời cuộc hội đàm và làm việc với các cố vấn, đến với cuộc họp báo với những tuyên bố mạnh mẽ về thúc đẩy quan hệ song phương và hợp tác trong các vấn đề quốc tế cùng quan tâm.
Với những tuyên bố đầy ấn tượng và gợi mở, hai nhà lãnh đạo Nga và Mỹ đã tạo ra được bước đột phá, hứa hẹn những thay đổi theo hướng tích cực trong quan hệ vốn nhiều thăng trầm giữa hai nước. Tuy nhiên, giới phân tích vẫn khá thận trọng khi kỳ vọng về những bước chuyển mang tính bước ngoặt trong ngắn hạn. Điều này là hoàn toàn có cơ sở khi quan hệ Nga - Mỹ là một trong những mối quan hệ nước lớn phức tạp nhất trên thế giới trong lịch sử và cả hiện tại. Những năm gần đây, Nga và Mỹ dường như đi hai con đường hoàn toàn khác nhau về chính trị, lợi ích chung ngày càng ít, mâu thuẫn và bất đồng liên tục tăng lên trong rất nhiều vấn đề.
Do vậy, chỉ một cuộc gặp thượng đỉnh Nga - Mỹ tại Helsinki lần này là chưa đủ để Tổng thống Putin và Tổng thống Trump có thể hàn gắn mối quan hệ song phương đầy trắc trở cũng như để hai nước khôi phục sự tin tưởng lẫn nhau. Tuy nhiên, đây cũng có thể coi là bước đi đầu tiên hứa hẹn cho những chuyển động tích cực sau này khi cả Nga và Mỹ đều ý thức được rằng việc cải thiện quan hệ sẽ mang lại nhiều lợi ích hơn cho mỗi nước. Quan trọng hơn, việc quan hệ Mỹ - Nga được cải thiện sẽ có lợi cho hòa bình, ổn định tại khu vực và thế giới.
Theo TTXVN