Đến thăm nơi khởi nghĩa
Điểm chúng tôi tìm đến đó là Động Hoa Lư hay còn gọi là Động Thung Lau ở xã Gia Hưng (huyện Gia Viễn). Con đường nhỏ dẫn lối vào Động Hoa Lư mùa này vắng hẳn những bông lau, nhưng không vì thế mà bớt đi sự gợi nhớ về một thuở in dấu chân của vị vua huyền thoại.
Ông Ninh Thế Tính, cán bộ văn hóa xã và cũng là người con của quê hương Gia Hưng hăng hái dẫn đường cho chúng tôi, kiêm luôn cả công việc của một hướng dẫn viên. Ông Tính bảo, niềm vui và tự hào nhất trong công việc của ông đó là những lần được đưa các đoàn khách đến tham quan tại quê hương mình. Gia Hưng có nhiều điểm để khách đến tham quan, song điểm đến không thể thiếu, đó là Động Thung Lau và Thung Lá- khu di tích gắn với một thời chăn trâu nuôi chí lớn của vua Đinh Tiên Hoàng. Trên đường dẫn lối vào đến Động Thung Lau, chúng tôi qua một đầm nước xanh ngắt, hiền hòa đẹp đến say lòng. Ông Tính nói rằng, thung nước này gọi là Đầm Cút. Nhưng nghe các cụ cao niên trong làng kể lại thì xưa kia đây là một vùng đất rộng, quanh năm xanh cỏ lau và cây sậy. Tương truyền rằng, sau khi cha mất, Đinh Bộ Lĩnh cùng mẹ về ở cạnh đền sơn thần, nay là đền Long Viên (vườn rồng) thôn Mỹ Hạ, xã Gia Thủy huyện Nho Quan. Thuở còn niên thiếu, Đinh Bộ Lĩnh đi chăn trâu cắt cỏ cho chú là Đinh Thúc Dự ở cánh đồng này. Trong những buổi chăn trâu, cắt cỏ, Đinh Bộ Lĩnh tập trận cờ lau ở động Hoa Lư (thung Lau), thung Lá, thung Lụi. Cũng bởi địa bàn hiểm trở và là nơi có nhiều huyền thoại bí ẩn mà Thung Lau được Đinh Bộ Lĩnh chọn làm căn cứ khởi nghiệp. Đây cũng là nơi được vua Đinh lựa chọn là nơi giấu một đội quân đặc biệt tinh nhuệ và khi cần thiết đưa ra giao chiến. Ngày nay, trên nền dinh lũy xưa kia của vua Đinh Tiên Hoàng, nhân dân xây lên ngôi đền nhỏ 3 gian để thờ vua Đinh Tiên Hoàng. Với sự quan tâm của Nhà nước, chính quyền địa phương và sự đóng góp của con em quê hương, ngôi đền đã được tôn tạo và trở thành Khu di tích lịch sử cấp quốc gia.
Đền Thung Lau - nơi thờ cúng Vua Đinh Tiên Hoàng.
Để vào được trong Thung Lau, chúng tôi vượt qua hàng trăm bậc tam cấp xuyên qua những vách núi cheo leo. Từ trên cao nhìn xuống, Thung Lau được ôm trọn bởi những vách núi cao, tựa như một bông hoa sen khổng lồ. Thế núi hiểm trở này vốn là khu căn cứ khởi nghiệp của vua Đinh Tiên Hoàng. Núi đá vẫn sừng sững, những bụi lau vẫn căng tràn nhựa sống như thể vẫn đang cố gắng lưu giữ dấu chân Người xưa để truyền tụng cho muôn thế hệ sau. Bà Đinh Thị Tình trở thành thủ đền của động Thung Lau ngay sau khi bà kết thúc nhiệm vụ của một Phó Bí thư Đảng bộ xã Gia Hưng từ cuối đầu những năm 2000. Bà Tình bảo, gắn bó với Thung Lau bao năm, điều bà cảm thấy hạnh phúc nhất ấy là đã có rất nhiều con em địa phương, du khách thập phương tìm về đây, vừa là để chiêm bái vừa là để tìm hiểu những câu chuyện lịch sử về vị quân vương có công dẹp loạn 12 sứ quân. Đặc biệt, các em học sinh ở địa phương định kỳ hàng tháng đều đến để tham gia dọn dẹp, làm sạch cảnh quan trong khuôn viên Thung Lau. Những lớp học sinh trong huyện, trong tỉnh và cả những đoàn sinh viên của các trường đại học, những du khách nước ngoài… đã lựa chọn Thung Lau là nơi để tìm về trải nghiệm, nơi về nguồn, nhất là vào mùa bông lau nở rộ. Và bao giờ cũng vậy, bà Tình và những người trong Ban Quản lý đền Thung Lau đều trở thành hướng dẫn viên truyền tải những câu chuyện lịch sử về ngôi đền cho du khách, cho các em học sinh… Bà Tình cho biết, hàng năm, cứ vào ngày mùng 10 tháng Giêng, làng đều mở lễ hội động Hoa Lư. Đây là dịp hiếm hoi con cháu gần xa được hội tụ sau một năm vất vả mưu sinh khắp mọi miền. Chẳng cứ già hay trẻ, nam hay nữ, ai cũng có ý thức để gìn giữ nét đẹp văn hóa lễ hội làng với mong muốn lễ hội thực sự là nơi về nguồn đầy ý nghĩa trong tâm linh mỗi người con đất Việt.
Niềm tự hào và tôn kính
Từ Gia Hưng, theo đường 12B rẽ xuống, chúng tôi đi trên con đường bê tông chạy dài, uốn lượn qua cánh đồng lúa xanh mướt đang thời kỳ làm hạt để đến được với mảnh đất lành đã sinh ra vua Đinh Tiên Hoàng. Từ xa, thôn Văn Bòng, xã Gia Phương (xưa là làng Đại Hữu), huyện Gia Viễn. Ông Đào Văn Duy, thủ từ đền Văn Bòng chia sẻ đầy tự hào: Về thăm đền vua Đinh Tiên Hoàng ở thôn Văn Bòng là về thăm quê hương của người Anh hùng Dân tộc Đinh Bộ Lĩnh từ thế kỷ thứ X, của xứ Hoa Lau ngút ngàn, với nhiều truyền thuyết, huyền thoại đẹp về thời thơ ấu của Đinh Bộ Lĩnh cùng các bạn chăn trâu trong vùng nuôi chí lớn, dẹp loạn 12 sứ quân, thống nhất giang sơn. Đinh Bộ Lĩnh là vị vua đầu tiên của nước Việt với lòng tự tôn dân tộc xưng Đế, sánh với các triều đại phong kiến phương Bắc, khai sáng nhà nước Đại Cồ Việt, mở ra kỷ nguyên độc lập tự chủ của dân tộc. Khách đến dâng hương, tham quan cảnh đền làng thì quanh năm, nhưng nhiều nhất vẫn là những ngày tháng Ba âm lịch. Không chỉ là người dân trong xã mà còn là du khách thập phương, con em quê hương xa xứ… cũng nhân tiết tháng Ba mà về lễ bái, dâng hương tưởng nhớ công đức của vua Đinh Tiên Hoàng.
Trò chuyện với chúng tôi, được biết, là thủ từ của Đền Đinh Tiên Hoàng từ nhiều năm nay nên chẳng những hiểu rõ lịch sử về ngôi Đền mà ông Duy còn tường tận cả những câu chuyện thú vị về cuộc sống thời niên thiếu của vua Đinh Tiên Hoàng. Những câu chuyện ấy được ông kể nhiều lần với nhiều lượt khách, song lúc nào ông Duy cũng thấy ngập tràn cảm xúc, lòng tự hào về mảnh đất sinh Vương này. Ông Duy bảo, trước kia, đời sống của bà con địa phương còn bộn bề khó khăn. Ai cũng phải bươn chải mải lo kiếm sống, nhưng cứ vào khoảng thời gian làng tổ chức lễ hội thì ai cũng thu xếp công việc để về dự và mang đến một sản vật do chính tay mình làm ra để dâng Vua. Người thì đĩa xôi, khổ thịt hay con gà. Có người tỉ mẩn làm cả bánh chưng, bánh dày để thành tâm cúng Vua. Ngày nay, đời sống của bà con khá lên nhiều song những phong tục truyền thống trong ngày hội vẫn được giữ gìn như một báu vật. Trong những ngày diễn ra lễ hội còn thu hút khách thập phương về chiêm bái và lễ cầu sức khỏe. Không chỉ là sự tôn kính dành cho bậc quân vương huyền thoại, mà lớp lớp người dân địa phương, khách thập phương đều về với lễ hội với cảm xúc thân thương, gần gũi như thể con cháu trở về đoàn tụ trong ngày giỗ của chính tổ tiên, cha ông mình vậy.
Chia tay vùng đất huyền thoại và những người đưa đường mến khách, chúng tôi trở về trong lòng ngập tràn cảm xúc. Tự hào và tự hào, đó là cảm nhận, suy nghĩ của chúng tôi khi được trở về thăm vùng đất lịch sử gắn với công lao to lớn của vua Đinh Tiên Hoàng.
Đào Hằng - Xuân Bính