Có thể có nhiều người chưa biết hết về tục ăn trầu cũng như những gì liên quan mặc dù tục này rất phổ biến. Người Việt Nam có câu: “Miếng trầu là đầu câu chuyện” thể hiện việc ăn trầu không chỉ vì mục đích để ăn trầu mà trong đó hàm chứa nhiều nội dung, ý nghĩa và cả thể thức qui định cho việc dùng cau trầu mang tính biểu trưng văn hóa.
Ảnh minh họa.
Trầu cau có mặt rất nhiều nếu không muốn nói là hầu hết trong các nghi thức, lễ cúng với vai trò là vật lễ để dâng tiến, dâng cúng hay để chào mời theo nghi thức, vật nối để hai bên, các bên đi vào trao đổi câu chuyện… Có thể ban đầu việc ăn trầu không mang nhiều ý nghĩa như vậy nhưng qua quá trình phát triển của xã hội, ăn trầu đã phát triển lên mức một giá trị văn hóa.
Đối với người Chăm điều này thể hiện cũng rất rõ nét nhưng thực ra chưa có công trình nào nghiên cứu chuyên sâu về vấn đề này. Cũng như người Việt, cau trầu hiện diện phổ biến trong các mặt đời sống sinh hoạt và nghi lễ của người Chăm. Trong đó qui định rất cụ thể về cách thức têm, trình bày và cả số lượng dùng cho mỗi việc, mỗi cuộc lễ, cách thức dâng cúng cùng những ý nghĩa, lý do, mục đích dâng cúng, sử dụng… Người Việt còn có những kiêng kỵ trong chăm sóc, trồng trầu hay hái trầu thể hiện sự đúc kết về tri thức, kinh nghiệm dân gian và cả quan niệm tư duy văn hóa. Mâm trầu cau trong lễ cưới hỏi được đặc biệt coi trọng, gọi là mâm tơ hồng có ý nghĩa trong sự kết duyên đem đến hạnh phúc viên mãn cho đôi lứa nên có những qui định chặt chẽ về thể thức, số lượng cau trầu và cách thức sắp xếp trình bày, thể hiện những ý nghĩa sâu xa mà con người muốn gởi gắm. Riêng về bộ dụng cụ dùng trong ăn trầu cũng là một kho đề tài thể hiện văn hóa mang tính bản sắc của mỗi tộc người cùng với sự giao lưu, tiếp biến trong quá trình phát triển lịch sử các dân tộc rất độc đáo và phong phú.
Nguyễn Thị Thu